متاسفانه یکی از شایعترین بیماریها که اغلب در دوران کودکی و نوجوانی بروز پیدا میکند، دیابت نوع یک است. مدیریت مؤثر این بیماری مزمن نیز کمی دشوار بوده و به مراقبت صحیح، آموزش پیوسته و مداخلات بهموقع در شرایط بحرانی نیاز دارد. از جمله خطرناک ترین پیامدهای این بیماری نیز میتوان به افت قند خون یا هیپوگلیسمی اشاره کرد .
دیابت یک مبحث بسیار جدی است، چراکه سلامت مغز را تحت تاثیر قرار میدهد، از این رو بایستی پس از تشخیص، فورا اقدامات درمانی شروع شود. اگر کودک شما به بیماری دیابت مبتلا است، بایستی به منظور حفظ سلامت، ایمنی و همچنین کیفیت یادگیری آنان در مدرسه، بدون اینکه در روند درمان دیابت وقفهای ایجاد شود، دیابت و تاثیر اختلالات آن بر کودکان را به خوبی بشناسید. هدف ما از نوشتن این مقاله نیز بررسی علائم افت قند خون در کودکان و همچنین شناخت راهای پیشگیری از آن است، تا اطلاعات جامعی در اختیار شما قرار داده شود.
افت قند خون چیست؟
افت قند خون یا هیپوگلیسمی به شرایطی گفته میشود که در آن سطح قند خون کمتر از میزان طبیعی باشد. گلوکز در واقع یکی از منابع اصلی انرژی برای سلول های بدن است و نقش بسیار مهمی در عملکرد اندامها دارد.
با وجود اینکه سطح طبیعی قند خون معمولا بسته به شرایط فیزیولوژیک تغییر میکند، اما بهطور کلی اگر سطح قند کمتر از ۷۰ میلیگرم در دسیلیتر باشد، زنگ خطر افت قند زده میشود.
علتهای افت قند خون در کودکان دیابتی
علتهای متعددی وجود دارد که باعث کاهش سطح قند خون در کودکان مبتلا به دیابت میشود. به طور کلی افت قند. اغلب بهصورت مستقل یا در بستر برخی اختلالات متابولیک و غدد درونریز رخ میدهد، اما این امر در کودکان مبتلا به دیابت نوع یک کمی متفاوت است، این کودکان معمولا به دلیل عدم تعادل میان انسولین، تغذیه و فعالیت فیزیکی این وضعیت را تجربه میکنند.
با ما همراه باشید تا در ادامه مهمترین علل افت قند خون در کودکان مبتلا به دیابت را مورد بررسی قرار دهیم.
1-دوز نامتناسب دارو
این وضعیت در شرایطی مانند تزریق بیش از حد انسولین، مصرف اشتباه نوع انسولین و یا تداخل دارویی با سایر درمانهای دیابت رخ میدهد.
2-تغذیه ناکافی
اگر کودک وعدههای غذایی را حذف کند و یا آنها را با تأخیر مصرف نماید باعث عدم دریافت میزان کافی کربوهیدرات نسبت به دوز انسولین دریافتی شده و در نتیجه افت قند خون را به همراه دارد.
3-فعالیت بدنی شدید
توجه داشته باشید که فعالیت بدنی کودک حتما باید تحت کنترل باشد، زیرا انجام فعالیتهای ورزشی یا فیزیکی سنگین باعث افت قند خون میشود.
4-بیماریهای همراه و استرس
از دیگر مواردی که موجب افت قند خون میشود، وجود بیماریهای همراه نظیر اسهال، استفراغ، عفونتهای حاد و همچنین استرس عاطفی یا صدمات فیزیکی است.
5-اختلالات زمینهای
بیماری سلیاک یا نارسایی غدد فوقکلیوی نیز هیپوگلیسمی را به همراه دارد.
6-اختلالات مادرزادی متابولیک
توصیه میشود که هر کودک مبتلا به دیابت حتما زیر نظر پزشک متخصص باشد، زیرا ناهنجاریهای مادرزادی بر تبدیل قند و نشاسته در بدن تاثیر گذاشته و باعث افت قند خون میشوند.
علائم افت قند خون در کودکان
شدت و نوع علائم بالینی هیپوگلیسمی یا همان کاهش قند خون میتواند بسیار متفاوت و همچنین وابسته به شرایط فرد باشد. این علائم معمولا شامل لرزش، تعریق، سردرد، گیجی، تپش قلب و حتی تغییرات رفتاری یا اختلال هوشیاری میشود. تشخیص این وضعیت، بهویژه در کودکان، اغلب دشوار است، چرا که کودکان نمیتوانند به درستی احساسات خود را بیان کنند و یا حتی علائم در آنها گاهی مبهم یا غیر اختصاصی ظاهر میشوند.
والدین و کادر درمان برای پیشگیری از عوارض شدید هیپوگلیسمی بایستی به طور کامل در مورد نشانههای اولیه آگاه باشند تا بتوانند از بروز خطرات غیرقابل جبران این وضعیت پیشگیری نمایند . در ادامه علائم افت قند خون در کودکان را به شما عزیزان معرفی خواهیم کرد.
-هیپوگلیسمی خفیف (کاهش سطح قند خون به بازه 54 تا 70 میلیگرم در دسیلیتر)
از مهمترین علائم هیپوگلیسمی خفیف میتوان به لرزش، سرگیجه، تعریق، گرسنگی، سردرد، تحریکپذیری، حرکات ناهماهنگ، اختلال در تمرکز، رنگپریدگی، تپش قلب، تغییرات رفتاری ناگهانی، ضعف عضلانی و گزگز دور دهان اشاره کرد.
-هیپوگلیسمی متوسط (کاهش سطح قند خون به کمتر از ۵۴ میلیگرم در دسیلیتر)
این عارضه با علائمی همچون خوابآلودگی، گیجی یا پرخاشگری همراه بوده و معمولاً به مداخله دیگران نیاز دارد.
-هیپوگلیسمی شدید
علائم هیپوگلیسمی شدید شامل کاهش سطح هوشیاری، ناتوانی در بلع، تشنج یا کما میشود که درمان آن بایستی با گلوکاگون یا تزریق وریدی گلوکز انجام شود.
راههای پیشگیری از افت قند خون در کودکان
وجود نوسانات طبیعی سطح قند خون در دوران رشد، افت قند خون در کودکان مبتلا به دیابت نوع یک را به پدیدهای نسبتاً رایج و تا حدودی اجتنابناپذیر تبدیل کرده است. با این حال، بیشتر موارد شدید این وضعیت، با اقدامات پیشگیرانه و مراقبتهای مناسب قابل کنترل خواهند بود. برای دستیابی به این هدف لازم است که والدین و مراقبان کودک یا کارکنان مدرسه به اصول مدیریت روزانه دیابت توجه کنند.
از مهمترین راههای پیشگیری از افت قند خون در کودکان عبارت است از :
1-پایش مکرر قند خون
یکی از موثرترین روشهای پیشگیری از افت قند خون در کودکان، پایش مکرر قند خون است، زیرا با بررسی مداوم سطح قند، اللخصوص قبل از وعدههای غذایی، قبل و بعد از ورزش و همچنین در زمان خواب میتواند از افتهای ناگهانی جلوگیری کند.
2-استفاده از سنسور پایش قند خون (CGM)
یکی از کاربردی ترین ابزارهای مرتبط با قند خون، سنسور پایش قند خون است که با گزارش لحظهای، بیمار را از وضعیت قند خود آگاه میسازد.
قابلیتها و مزایای متعدد این دستگاه موجب شده تا برای کودکان و نوجوانان نیز بسیار مفید باشد، طوری که بتوانند در طول سال تحصیلی و حضور در مدارس نیز از این تکنولوژی منحصر بفرد بهرهمند باشند.
دستگاه سی جی ام از سیستم هشدار، اندازهگیری قند مایع میان بافتی به صورت مداوم در طول 24 ساعت و همچنین ارائه گزارشهای جامع از وضعیت قند برخوردار است، از این رو میتواند تأثیر چشمگیری در کاهش میزان بروز هیپوگلیسمی کودک داشته و روند مدیریت صحیح دیابت او را نیز بهبود بخشد.
3-آگاهی از علائم اولیه
یکی از مهمترین راههای پیشگیری از افت قند خون، شناخت دقیق علائم دیابت و هیپوگلیسمی است؛ چرا که با شناخت این موارد و واکنش فوری به آنها میتوان از پیشرفت چنین وضعیتی جلوگیری کرد.
4-تغذیه منظم و کافی
کودکان معمولا بازیگوش بوده و از مصرف وعدههای غذایی به صورت منظم خودداری میکنند؛ توجه داشته باشید که برای ثبات قند خون بایستی وعدههای غذایی به صورت منظم و کافی مصرف شوند و هیچ یک از وعدهها الخصوص صبحانه و میانوعدههای مدرسه نیز نباید حذف شوند.
5-مصرف دارو طبق زمانبندی صحیح
برای درمان قند خون لازم است که افراد مبتلا به دیابت به زمان مصرف انسولین و سایر داروهای دیابت مطابق با برنامه درمانی پایبند باشند.
6-پایش قند قبل از فعالیت فیزیکی
همانطور که میدانید ورزش معمولا باعث کاهش قابلتوجه سطح گلوکز میشود؛ به این ترتیب توصیه میشود که قبل از آغاز فعالیت قند بررسی شده و در صورت نیاز از میان وعده استفاده شود.
7-مصرف میان وعدههای مناسب
گاهی اوقات برای پایداری تضمین قند در ساعات آینده، بهتر است که میان وعدهای حاوی کربوهیدراتهای پیچیده و مقدار متناسبی چربی مصرف شود.
کلام آخر
در نهایت باید بگوییم که افت قند خون یکی از مهمترین چالشها در مدیریت روزمره دیابت نوع یک در کودکان و نوجوانان به حساب میآید که میتواند پیامدهای خطرناکی را در پی داشته باشد؛ از این رو شناخت علائم و راهای پیشگیری از آن، میتواند تا حد قابل توجهی کمک کننده باشد. ما در این مقاله سعی کردیم تا هر آنچه را که بایستی در مورد علائم افت قند خون در کودکان و همچنین راهای پیشگیری از آن بدانید، به شما ارائه دهیم. امیدواریم که مطالب این مقاله برای شما مفید بوده باشد.
سوالات متداول
1-شایعترین علائم افت قند خون در کودکان چیست؟
از شایعترین این علائم میتوان عرق سرد، لرزش دست، رنگپریدگی، خوابآلودگی، بیقراری یا ضعف عمومی را نام برد.
2-آیا افت قند خون خطرناک است؟
بله، افت قند خون به ويژه برای کودکان بسیار خطرناک است، زیرا در صورت عدم درمان، میتواند باعث تشنج یا بیهوشی شود.
3-هنگام مشاهده علائم افت قند خون چه باید کرد؟
در چنین مواقعی باید به کودک خوراکی شیرین مانند آبقند یا آبمیوه بدهید، در صورت بهتر نشدن نیز باید فوراً به پزشک مراجعه نمایید.
4-چگونه میتوان از افت قند خون در کودکان پیشگیری کرد؟
با وعدههای غذایی منظم، میانوعدههای سالم و پرهیز از گرسنگی طولانی میتوان تا حد قابل توجهی از افت قند خون در کودکان پیشگیری کرد.
