بوقناق یا ایرینجیوم (نام علمی: Eryngium) یک گونه از گیاهان گل دار از خانواده Apiarene است که حدود دویست و پنجاه گونه را شامل می شود. این گیاه می تواند بصورت طبیعی و یا در محیط های باغی رشد نماید و اثرات درمانی زیادی برای آن ذکر نموده اند.
«بوقناق » نوعی گیاه گل دار از خانواده ی چتریان، ازگیاهان با رویش بیابانی و وحشی است که موجب درمان بسیاری از بیماری هاست.
گیاه مورد نظربه پارسی «خارزن بابا » و«چرخه »وبه آذری «بوقناق»نام دارد در محل های مختلف اسامی مختلفی دارد ودر منابع طب سنتی ایران ،«شکاکی»و «شوکه الابیضا» نامیده شده است ارتفاع این گیاه بین 50 تا 200 سانتيمتر است ،گیاهی پایا،مقطع ساقه ی آن مثلثی ،پوشیده از تارهای پنبه ای به رنگ سفید و آبی روشن است .تمام قسمت های ساقه و شاخه ها بالدار هستند و در کناره و نوک آ ن ها خار وجود دارد.برگ های آن بزرگ و کشیده ،بیضی باکناره ی خاردارو گل ها به رنگ بنفش به شکل یک طبق ضخیم و متراکم هستند که گل هابرروی آن قراردارند،گل ها منتهی به خار هستند و در انتهای ساقه ی گل دهنده در تابستان ظاهر می شوند .تخم آن ریز،مثلثی شکل ،خاکستری رنگ و طعم آن شیرین است .بهترين آن سبز رنگ يا سبز مايل به زرد است . درطب سنتي معمولا از ريشه و ميوه آن استفاده مي شود .
کشف خواص بوقناق در درمان دیابت
اثرات فارماکولوژیک و در مانی این گیاه که در عصاره و عرق آن متمرکز است،توسط شادروان استاد بدریان (پژوهشگر طب سنتی)در سال ۱۳۷۵پس از یک سلسله تحقیقات و آزمایش های بالینی بر روی بیماران دیابتی کشف گردید.در خلال این بررسی ها مشخص شد بر خلاف روش های درمانی طب نوین که فقط بر کاهش سطح قند خون تکیه دارد،عرق بوقناق و عرق زول (گیاهی قوی و موثر مانند بوقناق)بر فعال کردن و پاکسازی کبد وغدد فوق کلیه داشته و موجب تحریک ترشح انسولین از لوزالمعده می گردد.در طی ۱۷ سال بررسی و پژوهش بالینی دکتر محمد دریایی،اثر قطعی این دارو بر درمان دیابت مشخص شد و به عطاری های معتبر و همکاران پزشک فعال در زمینه ی طب سنتی و طب مکمل توصیه گردید تا عرق بوقناق را برای بیماران دیابتی مورد استفاده قراردهند که نتایج درخشان آن امروزه فراگیر شده است.
تذکر:برخی تولید کنندگان عرقیات از ترکیبی سه گانه شامل عرق برگ گردو،گزنه و شنبلیله برای افراد مبتلا به دیابت استفاده می کنند که این ترکیب برای افراد گرم مزاج چندان مناسب نیست،زیرا موجب گرمی حرارت طبع کبد و غلظت ادرار ودرنتیجه فشار بر کلیه ها می شود؛. در تجویز گیاهان دارویی و عرقیات گیاهی،توجه دقیق به سبک زندگی و رژیم غذایی و مزاج افراد از اهمیت ویژه ای برخورداراست.
در یک طرح پژوهشی به مدت سه سال،بیش از ۱۰۰۰نفر دیابتی از مناطق مختلف کشور با عرق بوقناق تحت درمان قرار گرفتند که در تمام موارد نتیجه ی درمان مثبت بود و بیماری دیابت در این افراد تحت کنترل قرار گرفت.دوره ی درمان چهارماهه از نظر برگشت بیماری و عوارض جانبی احتمالی دارو تحت نظر قرار گرفتند که در هیچ موردی عوارض جانبی و برگشت بیماری مشاهده نشد.
پزشکانی که در این طرح با دکتر دریایی همکاری داشتند عبارتند از آقایان دکتر عزیزخانی (تهران)،دکتر نواب زاده (بیرجند)،دکتررمضانی (همدان)،دکتر رضایی(بهبهان)،دکتر فلاح (آمل)،دکتر عسگران فر (یزد)،دکتر غفاری (کرج)،دکتر قنبرزاده (اردبیل)و دکتر اکبری (تهران )که با توجه به آمار بیماران،به صورت وسیع از این دارو استفاده کرده ونتایج بسیار خوبی گرفتند؛به طوری که از طریق مصاحبه های تلویزیونی اعلام کردند بیماری دیابت با دمنوش بوقناق (به شرط رعایت اصول صحیح تغذیه و تغییر سبک زندگی )قابل درمان است.
بیمارانی که در این طرح درمان قرارگرفتند،رژیم غذایی صحیح از نظر طب سنتی ایرانی را رعایت کرده و تنش های عصبی را با مصرف دمنوش های گیاهی کنترل کردند.همچنین مصرف داروهای شیمیایی را به طور کامل قطع کرده،دوره ی درمان را کامل نموده و دستور مصرف دارو را به صورت دقیق دنبال کردند. همه ی افراد از نظر جسمی در شرایط مطلوب هستند و کسانی که انسولین تزریق می کردند دیگر نیازی به این کار ندارند.این درمان بر روی کودکان خیلی بهتر نتیجه داده است.
به صورت عمومی میزان مصرف در هر 24 ساعت حدود 2 تا 4 استکان معمولی می باشد که البته با مشورت پزشک معالج یا مشاور، مقدار مصرف عرق یادمنوش بوقناق قابل تغییر است.
* می توان میزان مصرف را به هر 12، 8 یا 6 ساعت تنظیم نمود.
* در مواردی که میزان قند خون بیمار بیشتر از 200 است می توان هر 4 ساعت یک استکان مصرف نمود.
* هر استکان 100 میلی لیتر در نظر گرفته شده است.